اختلال شخصیت نمایشی در کودکان و نوجوانان

از مهم‌ترین و دلهره‌آورترین چالش‌های والدین در مسیر فرزندپروری، روبه‌رو شدن با اختلالات شخصیتی موجود در فرزندان است. در بروز مشکلاتی نظیر اختلال شخصیت مجموعه‌ای از عوامل را باید تاثیرگذار دانست که هر کدام می‌تواند نقشی کلیدی و مهم را داشته باشد. ضمن اینکه نمی‌توان این عوامل را تک به تک و به صورت فردی در بروز اختلال شخصیتی، موثر دانست. بلکه ترکیب این عوامل در کنار هم است که منجر به ایجاد تغییرات غیراستاندارد در ابعاد مختلف شخصیت کودکان می‌شود. از جمله عوامل تاثیرگذار و کلیدی در بروز اختلال شخصیتی را باید ژنتیک، عوامل روانی و اجتماعی وابسته به خانواده دانست.

 ذکر این نکته بسیار مهم است که نمی‌توان از سنین کودکی اختلال شخصیتی را در کودکان تشخیص داد و برای تشخیص قطعی این اختلالات باید تا سنین نوجوانی و جوانی صبر کرد. اما می‌توان افکار و رفتارهای غیراستاندارد کودکان را زنگ خطری برای بروز یک اختلال در آینده دانست که اگر والدین کمی هوشیاری و آگاهی به خرج دهند می‌توانند با انجام واکنش درست در مقابل این نشانه‌های رفتاری بهترین عملکرد را در جهت کنترل و مدیریت این اختلال از خود ارائه دهند. یکی از انواع اختلالات شخصیت اختلال شخصیت نمایشی‌ بوده که موضوع صحبت ما در این مقاله است.

کوت: حتما تجربه برخورد با افرادی را داشته‌اید که دوست دارند به هر قیمتی که شده در کانون توجه دیگران قرار گیرند. این شاید بهترین تعریف از اختلال شخصیت نمایشی باشد؛ کسانی که صاحب واکنش‌های عاطفی غیراستاندارد هستند و این به‌هم‌ریختگی احساسات را می‌توان در رفتار فرد کاملا مشاهده نمود.

در ادامه همراه ما باشید تا از نشانه‌های این اختلال و عوامل به‌وجود‌آورنده آن بیشتر آگاه شوید.

 

اختلال شخصیت نمایشی چیست و چه علائمی دارد؟

معمولا زمینه برای بروز اختلالات شخصیت در کودکان و نوجوانان از همان سنین اولیه فراهم می‌شود. بنابراین خیلی تفاوتی ندارد فرزند شما در بهترین مدارس تهران تحصیل کند یا در مدارس سطح پایین شهرستان. ریشه اختلالات شخصیتی را باید عوامل ژنتیکی و اجتماعی وابسته به خانواده دانست. یکی از اختلالات شخصیتی، اختلال شخصیت نمایشی‌ است که به آن اختلال شخصیت هیستریونیک هم گفته می‌شود. این اختلال وضعیتی از سلامت روانی افراد است که با احساسات و رفتارهای نمایشی بیش از حد مجاز مشخص می‌شود. افرادی که دارای اختلال شخصیت هیستریونیک هستند دوست دارند به هر قیمتی که شده دیده شوند و تایید دیگران را کسب کنند.

این افراد تصویری مخدوش از خود دارند و فاقد احساس خود ارزشمندی هستند. به عبارتی عزت‌نفس افرادی که دارای اختلال شخصیت نمایشی هستند، در گرو تایید و توجه دیگران است. به همین منظور هم هر کاری می‌کنند تا در مرکز توجه دیگران قرار گیرند. به این ترتیب رفتارهای نمایشی و مصنوعی را در این‌گونه افراد به کرات مشاهده خواهید کرد. این اختلال حدود دو درصد جمعیت جهان را در برگرفته است که برای تشخیص قطعی آن باید علائم و نشانه‌های این اختلال را به مدت یک سال در افراد مشاهده کنیم.

 

 

از جمله نشانه‌ها و علائم این اختلال در کودکان و نوجوانان می‌توان موارد زیر را نام برد:

ویژگی اصلی و مشترک افراد با اختلال شخصیت هیستریونیک این است که دوست دارند در کانون توجه و تایید دیگران قرار گیرند. در صورت عدم دیده شدن و کسب تایید از جانب دیگران احساس خشم و افسردگی زیادی را تجربه می‌کنند و احتمال انجام رفتارهای خودآسیب‌زننده نظیر خودکشی در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. صاحب احساساتی کم‌عمق هستند؛ این احساسات در کسری از زمان تغییر شکل پیدا می‌کند. به ظاهر خود بسیار اهمیت می‌دهند تا جایی که به جراحی‌های زیبایی یا آرایش‌های سنگین پناه می‌برند تا تایید و توجه دیگری را از دست ندهند. شخصیتی مستقل ندارند و به راحتی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرند. رفتارهای تکانشی را از خود بروز می‌دهند و تقریبا برای انجام هیچ‌ کاری تفکر و تامل ندارند. رفتاری اغواکننده و نامناسب را از خود در موقعیت‌های مختلف اجتماعی ارائه می‌دهند. دوست دارند روابط اجتماعی خود را صمیمانه‌تر از چیزی که هستند، نمایش دهند. در حفظ روابط اجتماعی خود کاملا ناتوان هستند. حساسیت بسیار زیادی نسبت به انتقاد یا عدم پذیرش از جانب دیگران دارند.

بیشتر بدانید: بیش‌فعالی چیست و چه علائمی دارد؟

 

علت بروز اختلال شخصیت نمایشی در نوجوانان و کودکان

همان‌طور که ذکر شد، در بروز اختلال شخصیت نمایشی مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی تاثیرگذار هستند که نمی‌توان سهم دقیق و مشخصی را برای هر یک در نظر گرفت.

عوامل ژنتیکی

از آنجایی که اختلال شخصیت هیستریونیک در خانواده‌هایی با تاریخچه این اختلال ظهور پیدا می‌کند، می‌توان سهمی مهم و کلیدی برای ژن‌ها در بروز این اختلال کنار گذاشت. بنابراین می‌توان اختلال شخصیت نمایشی را اختلال ارثی دانست که در صورت مبتلا بودن مادر یا پدر به این اختلال، احتمال بروز آن در فرزندان به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند.

عوامل محیطی

از جمله عوامل محیطی موثر در بروز اختلال شخصیت هیستریونیک باید به موارد زیر اشاره کرد:

تروما

از عوامل محیطی تاثیرگذار در بروز این اختلال باید به تجربیات تلخ و ناگوار دوران کودکی نظیر مرگ یکی از والدین، مورد آزار جسمی و جنسی قرار گرفتن یا طلاق و جدایی والدین از هم اشاره کرد که هر کدام می‌تواند در قالب یک تروما، آسیبی جدی برای افکار و احساسات کودک باشد.

فرزندپروری والدین

از دیگر عوامل اجتماعی موثر در بروز اختلال شخصیت هیستریونیک شیوه فرزندپروری والدین است. معمولا والدینی که در روش‌های تربیتی خود قائل به هیچ حد و مرزی نیستند و فضایی کاملا آزاد و بدون قانون را برای فرزندان خود فراهم می‌کنند احتمال بروز اختلال شخصیت نمایشی را در فرزند خود افزایش می‌دهند. همچنین والدینی که از سبک تربیتی مستبدانه و سخت‌گیرانه در تربیت فرزندان استفاده می‌کنند و برای کوچک‌ترین رفتارهای اشتباه، او را به شدیدترین شکل ممکن تنبیه و مجازات می‌کنند، با کشتن عزت‌نفس در او زمینه را بروز اختلال شخصیت نمایشی فراهم می‌کنند.

در خانواده‌هایی که فضایی برای ابراز هیجانات وجود ندارد و کودکان و نوجوانان محکوم به سرکوب کردن احساسات و هیجانات خود هستند، احتمال بروز اختلال شخصیت نمایشی افزایش پیدا می‌کند. به عبارتی کودکان و نوجوانان تلاش می‌کنند تا هیجانات سرکوب شده خود را در قالب رفتارهای نمایشی اغواککنده تخلیه کنند.

 

 

پیامدهای ناشی از اختلال شخصیت نمایشی در کودکان و نوجوانان

اگر والدین نشانه‌ها و علائم رفتاری اختلال شخصیت هیستریونیک را از همان سنین کودکی در فرزند خود تشخیص داده و رسیدگی‌های لازم را انجام دهند، می‌توان امیدوار بود که پای این اختلال به دوران نوجوانی و جوانی باز نشود. اما در صورت عدم توجه و انجام پیگیری‌های لازم باید منتظر بروز پیامدهایی نظیر موارد زیر بود:

کودکان و نوجوانانی که تایید و توجه مطلوب ذهنی خود را از دیگران دریافت نمی‌کنند، دچار احساس افسردگی شدید می‌شوند. این احساس افسردگی می‌تواند منجر به پدیدآیی افکار خودکشی در ذهن افراد مبتلا به این اختلال شود.

دومین پیامد این مشکل شخصیتی را می‌توان اختلال در روابط اجتماعی افراد دانست. معمولا کودکان و نوجوان با اختلال شخصیت نمایشی قادر به حفظ روابط اجتماعی خود نیستند. ضمن اینکه با انجام رفتارهای تکانشی مثل پرخاشگری‌های شدید، دیگران را از خود رنجیده‌خاطر کرده و تصویری ناخوشایند از خود در ذهن افراد بر جای می‌گذارند.

اختلال در زندگی شغلی و تحصیلی سومین پیامدی‌ست که در اثر وجود این اختلال گریبان‌گیر افراد می‌شود. معمولا این دسته از افراد به دلیل نداشتن عزت‌نفس قائل به هیچ برنامه و هدفی برای زندگی تحصیلی و شغلی خود نیستند.

 

بیشتر بدانید: چه زمانی باید کودک را پیش روان‌شناس برد؟

 

راه درمان و جلوگیری از اختلال شخصیت نمایشی

برای اختلال شخصیت هیستریونیک هیچ درمان مشخص و قطعی وجود ندارد. فقط می‌توان امیدوار بود که با تشخیص زودهنگام نشانه‌ها و علائم در کودکان و نوجوانان، از عوارض و پیامدهای ناخوشایند این اختلال جلوگیری کنیم. به طور کلی درمان ترکیبی بهترین شیوه درمانی برای کنترل و مدیریت نشانه‌ها و علائم رفتاری این اختلال است. در ادامه به معرفی بهترین روش‌های درمانی این اختلال می‌پذیریم:

 دارو درمانی

شدت و مدت دو فاکتور کلیدی در تجویز دارو برای افرادی با هر نوع اختلال شخصیت است. برای آن دسته از افرادی که اختلال شخصیت نمایشی از آن‌ها فردی مضطرب و افسرده ساخته است، دارو درمانی خط اول درمان خواهد بود.

 گروه درمانی

بعد از دارو درمانی گروه درمانی می‌تواند بیشترین نقش را در بهبود فرآیند درمان اختلال شخصیت هیستریونیک ایفا کند. به طور کلی افرادی با این اختلال قبول ندارند که صاحب افکار و رفتاری نامتعادل و غیراستاندارد هستند. گروه درمانی می‌تواند بینش این افراد را نسبت به خود تغییر دهد و کمک کند تا با دیدن افرادی شبیه برخود پذیرش بیشتری نسبت به مشکلات شخصیتی خویش پیدا کنند.

 درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری درمانی مبتنی بر اصلاح نظام فکری و الگوهای ذهنی افراد است. در این شیوه درمانی اعتقاد بر این است که رفتار و احساسات افراد توسط افکار و باورهایی که دارند، مدیریت می‌شود. بنابراین می‌توان با تغییر الگوهای فکری رفتار و احساسات افراد در مسیر درست‌تر و سالم‌تری هدایت کرد.

 درمان‌های روان‌پویشی

از آنجایی که تجربیات ناگوار دوران کودکی تاثیری به‌سزا در بروز اختلال شخصیت نمایشی دارد، درمان‌های روان‌پویشی که به نوعی واکاوری در حوادث و اتفاقات تلخ دورن کودکی‌ست، می‌تواند بخش مهمی از درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی محسوب شود.

 

 

همان‌طور که گفته شد هیچ روش درمان قطعی برای این اختلال وجود ندارد. اما می‌توان با تغییر عوامل اجتماعی موثر در این اختلال از بروز آن در سنین نوجوانی و جلوگیری کرد. از مهم‌ترین عوامل اجتماعی اثرگذار در بهبود و پیشگیری از این اختلال روابط صمیمانه والدین با فرزندان است. در میان انواع سبک‌های فرزندپروری، سبک فرزندپروری قاطعانه تنها سبک مقبول و استاندارد است که بستر مناسبی را برای رشد و پیشرفت روانی و اجتماعی کودک فراهم می‌کند. در این سبک فرزندپروری ضمن در نظر گرفتن محدودیت‌هایی مشخص و معقول برای فرزندان، انتظاراتی کاملا واقع‌بینانه از آن‌ها دارند و فضایی کاملا مسالمت‌آمیز را برای فرزندان فراهم می‌کنند تا آنها بتوانند از احساسات و هیجانات خود بدون نگرانی از قضاوت و سرزنش صحبت کنند.

 

بیشتر بدانید: دلایل ترک مدرسه چیست؟

 

جمع‌بندی

اختلال شخصیت نمایشی یکی از انواع اختلالات شخصیت است که نشانه و علائم آن را می‌توان در قالب ارائه رفتارهای نمایشی و مصنوعی جهت کسب تایید و توجه دیگران در فرزند خود مشاهده کرد. اگرچه که برای تشخیص قطعی این اختلال باید تا سنین نوجوانی و جوانی صبر کرد. اما علائم و نشانه‌های این اختلال سرنخ‌های لازم را برای تشخیص به‌موقع در اختیار والدین قرار می‌دهد. جبهه‌گیری در مقابل افراد با اختلال شخصیت نمایشی، سرزنش و شماتت آن‌ها یا نشان دادن حساسیت زیاد نسبت به رفتارهای نمایشی این افراد فقط منجر به وخیم‌تر شدن اوضاع می‌شود و کمکی به درمان این افراد نمی‌کند. بهترین اقدام درمانی برای این دسته از افراد مراجعه به روان‌شناس و روان‌پزشک است. شما تجربه برخورد با این گروه از افراد را داشته‌اید؟ نظرات خود را برای ما ارسال کنید.